منزل استاد، محفل دوستداران فردوسی بود/ شاه منصور شاه میرزا

باشگاه شاهنامه پژوهان _ یادداشت: زنده‌یاد، استاد ظفر میرزایان، ادب‎پژوه و شاهنامه شناس تاجیکستانی در تاریخ ۷ ژوئن سال ۲۰۲۳ (معادل ۲۱ خردادماه سال ۱۴۰۲) در شهر خاوَلینگ تاجیکستان درگذشت.

این استاد برجسته زبان و ادب پارسی را می‌توان جزو چهره‌های جریان ساز اخلاق و ادبیات امروز تاجیکستان قلمداد کرد. استاد ظفر میرزایان در سال ۱۹۴۹ در شهرستان خاوَلینگ متولد شد و در سال ۲۰۲۳ (خرداد ۱۴۰۲ به تاریخ ایران) در سن ۷۴ سالگی درگذشت.

این استاد برجسته، فارغ‌التحصیل رشته خاورشناسی دانشگاه ملی تاجیکستان بود و علاوه بر پژوهشگری در حوزه ادبیات، با یکی از مهم‌ترین روزنامه‌های تاجیکستان بانام «پژواک» همکاری داشت.

دفاع جانانه از مولانا در برابر افراطی‌ها

دفاع جانانه از زبان فارسی و شاعران فارسی‌زبان را می‌توان جزو خصوصیات بارز ظفر میرزایان به شمار آورد. مقاله «مولانا آموزگار پندار و گفتار نیک» ازجمله آثاری است که این ادب پژوه نوشته است. در یک بازه زمانی بعضی افراطی‌ها این نظریه را مطرح کرده بودند که مولانا جلال‌الدین بلخی در تمام عمرش به صوفی گری و گوشه‌نشینی مشغول بوده است. استاد میرزایان با شنیدن این ادعاها نقاله‌ای می‌نویسد و با ارائه دلیل‌هایی محکم بر این نظریه خط بطلان می‌کشد. او در این مقاله جنبه روشنفکری مولانا را مطرح می‌کند. زنده‌یاد میرزایان، همیشه از مولانا به‌عنوان یک مصلح اجتماعی یاد می‌کند که اشعارش سراپا شادی و امیدبخش بوده است.

منزل استاد، محفل دوستداران فردوسی بود

زنده‌یاد میرزایان منزل خود را در تاجیکستان به محلی برای شاهنامه‌خوانی تبدیل کرده و عمر خود را نیز درراه تفسیر شاهنامه شاهوار حکیم ابوالقاسم فردوسی صرف کرده است. آن‌چنان‌که از نوشته‌های این پژوهشگر ادبی پیداست برای نوشتن هر مقاله تحقیقات فراوانی را در دستور کار خود قرار می‌داد. او گاهی برای نوشتن یک مقاله منابع زیادی از کتاب‌های منتشرشده در کشورهای ایران، تاجیکستان، افغانستان و کشورهای پسا شوری و همچنین آثار خاور شناسان غربی را مطالعه می‌کرد. او تسلط کاملی نیز بر حوزه‌هایی که از آن نام بردیم داشت.

بخش زیادی از پژوهش‌های این استاد بزرگ به شاهنامه اختصاص‌یافته بود و مقاله‌هایی با موضوع جشن نوروز در شاهنامه، سیمای زن در شاهنامه و … نوشته بود. این مقالات از سوی اهالی فرهنگ، خوش پذیرفته شد.
استاد ظفر میرزایان از هر فرصتی برای کمک به رشد زبان و ادب فارسی بهره می‌برد. او مدتی در شهرداری کولاب و دانشگاه کولاب که نام استاد رودکی را دارد، فعالیت داشت و از این فرصت به بهترین شکل ممکن برای خدمت به ادب پارسی بهره برد.

توجه به آینده سازی جوانان

بخش دیگری از فعالیت‌های این استاد روانشاد، تربیت شاگردان جوانی بود که در محفل‌های ادبی و علمی امروز تاجیکستان تبدیل به چهره‌هایی درخشان شده‌اند. در خاطرات این استاد می‌خواندم که فردی به ایشان، ایراد می‌گیرد که چرا شما هر جا می‌روید تعداد زیادی از بچه‌های جوان به دنبال شما می‌آیند. استاد در پاسخ گفته بود: «اگر هرکدام از ما ۱۰ تا ۱۵ نفر از جوانان را با عالم معنی، معرفت و خودشناسی آشنا کنیم هرکدام از همین بچه‌ها ده تا پانزده نفر دیگر را در این مسیر راهنمایی کنند و این زنجیره تعلیم ادامه یابد، جامعه ما آن‌وقت ساخته می‌شود و یک جامعه سالم و خالی از توهم و توحش خواهیم داشت»

امروز جامعه ادبی تاجیکستان و شاگردان او از این استاد به‌عنوان معلم اخلاق و ادیبی کارکشته یاد می‌کنند که حرفش با عملش یکی است و با همین خلق‌وخوی نام خود را در تاریخ ادب فارسی ثبت کرده‌اند.

آثار و مقالات

ظفر میرزایان در دوران زندگی خود آثار گران‌بهای زیادی درزمینه شاهنامه فردوسی، مثنوی معنوی مولانا و همچنین آداب‌ورسوم آریایی و فارسی‌زبانان نوشته است. که از آن جمله به «بوی جوی مولیان»، مقالات نوروز، سده، مهرگان، مقدسات آب، هفت‌سین، یلدا و همچنین «ستایش زن در شاهنامه»، «مقالات بی‌شمار درباره شاهنامه و حکیم دانای توس»، «جشن نوروز، عامل خودآگاهی ملی تاجیکان» و کتاب «خداوندگار سخن فارسی» می‌توان اشاره کرد.

شاه منصور شاه میرزا
شاعر و پژوهشگر تاجیکستانی