معرفی زنان شاهنامه: سودابه / سمیه ارشادی

سودابه دختر شاه هاماوران و همسر کیکاوس، پلیدترین و منفورترین شخصیت زن شاهنامه، از­یک­ سو زنی زیبا، مصمم، بااراده و باهوش، و از سویی دیگر، خود­خواه و خودرأی، بی­پروا و هنجارشکن، هوسباز و خیانتکار، دروغگو و دسیسه­ چین، و فرصت­ طلب و جاه­ طلب است که آن چند ویژگی مثبت­ اش هم در سایه نقاط منفی و تاریکِ درونی او رنگ باخته­ اند؛ اما عامل اصلی این کنش­ها را می­توان متأثر از تیپ شخصیتی «قدرت­ طلب» در او دانست. سودابه بسیار مایل است بدان میزان از جاه و قدرت برسد که دیگران را تحت کنترل خود درآورده و بر آنان مسلط شود. او حتی در مواقع لزوم، به راحتی افراد پیرامونش را قربانی اهداف و منافع خود می­کند. پدر، همسر، ناپسری­ اش سیاوش، شخصیت پیغام ­رسان،^۱ اهل شبستان، دخترانش، کنیزکانش، زن جادوگر باردار و دو جنین­ اش، همه و همه، ابزارهایی برای بالارفتن هر چه بیشتر او از هرم «قدرت» هستند؛ شاید بتوان بخشی از ریشه ­های این خصوصیت­ اش را متأثر از یک­دانگی و توجه بیش از حد پدر بدو دانست؛ همچنان­که اشارات فردوسی تأییدی بر علاقه و وابستگی عاطفی شدید شاه هاماوران به دخترش دارد.^۲ علاوه بر این، خلق­ و ­خوی سودابه از جهاتی درست شبیه پدرش است؛ همان­طور قدرت­ طلب، مغرور، یک دنده و کینه ­توز.^۳

عطش و تمایل به قدرت در سودابه چنان است که ساختارهای شخصیتی او را به ­شدت تحت تأثیر خود قرار داده؛ از این روی، لازم است برای شناخت هر چه بهتر این زن، جنبه­ های مختلف رفتاری­ اش را بر مبنای «عنصر قدرت» بررسی و ارزیابی نمود:

1. سودجو و منفعت­ گرا

شاه هاماوران با وجود ناراحتی و مخالفت خود با ماجرای خواستاری، در مورد این مسئله که کیکاوس مهتر و سرفراز و از همه کس بی­ نیاز است، برای دخترش می­گوید؛ همین یک اشاره کوتاه، کافی است که شوری در زن حریصی چون سودابه ایجاد کرده و هوش از سرش ببرد؛ بنابراین برخلاف عاشقانه ­های برخی دختران شاهنامه، عطش و رضایت اولیه سودابه در پیوند با کیکاوس، ناشی از موقعیت برتر خواستگار، و شادی و خشنودی­ اش تنها در راستای منافعی است که به او و پدرش خواهد رسید:

                                                                      (دفتر دوم، پادشاهی کیکاوس، ۷۴: ۱۰۷_– ۱۰۹)

در بیت نخست، سودابه به دفع خطرات احتمالی، حفظ امنیت، و منافع و روابط سیاسی دوستانه حاصل از این پیوند اشاره می­کند. در بیت بعد، نهایت خصلت منفعت­ گرایانه و گرایش او به قدرت و منافعی که از این وصلت بدو خواهد رسید بازگو شده است و در بیت سوم نیز اشاره زیرکانه­ ای به خشنودی و رضایت قلبی سودابه به دلیل اقبال روی­آورده بدو، دیده می­شود که درواقع تأکید و تأییدی بر دو بیت قبلی نیز هست؛ بنابراین همچنان­که مشخص است از نظر سودابه، این وصلت از یک­سو، سبب قدرت و امنیت هرچه بیشتر شاه هاماوران است و از سویی، خود سودابه با این انتخابش از یک قدرت فرعی به سوی قدرتی اصلی و مرکزی خیز برمی­دارد؛ اما نکته بسیار قابل توجه این است که فردوسی در این پیوند، به هیچ شور عاشقانه­ ای، به­ ویژه از سوی سودابه اشاره ­ای نکرده است.^۴ کیکاوس وصف زیبایی این دختر را شنیده و در او طمع کرده و سودابه هم شیفته موقعیت خواستگارش گشته است؛ بنابراین، ماجرای سودابه با کیکاوس از میل به «قدرت» آغاز می­شود و با وجود آنکه در این میان، علاقه­، تعهد و ایثار همسرانه ­ای نیز به چشم می­خورد، اما در انتها باز هم «قدرت»، عنصر برتر است.

حال آنکه، در ماجرای سیاوش، موضوع تا اندازه­ای متفاوت است. داستان با تأکید بر «عشق و دلباختگی» آغاز می­شود. فردوسی در ابیات آغازین، به عشق «اولیه» و البته «هوس ­آلود» سودابه به ناپسری اشاره می­کند که به محض دیدن سیاوش، اختیار از کف می­دهد:

                                                                                                             (همان، ۲۱۱: ۱۳۳_– ۱۳۴)

حتی در قسمتی نیز سودابه از سوز و عطش «هفت­ ساله» خود چنین می­گوید:

                                                                                                           (همان، ۲۲۳: ۳۱۳_– ۳۱۵)

بنابراین برخلاف علت اصلی گرایش اولیه­ سودابه به کیکاوس، این­بار او واقعاً شیفته خود سیاوش گشته، هرچند که دو عامل مهم «تثبیت موقعیت فعلی» و «کسب هرچه بیشتر قدرت»، در این گرایش او چندان بی­ تأثیر نیستند؛ به­ واقع، در این ماجرا آمیختگی دو مقوله «عشق و قدرت» بسیار مشهود است؛ همچنان­که سودابه در توطئه چهارم خود، هنگامی که چندین­ بار به در بسته می­خورد و با وسوسه قدرت، سعی در تطمیع ناپسری­ دارد، صراحتاً به انگیزه­ های­ اصلی خود از این نزدیکی اشاره می­کند:

                                                                                               (همان، ۲۲۱: ۲۷۳_– ۲۷۶)

در توطئه بعدی هم از وعده­ و وعیدهای گوناگون استفاده می­کند تا آنجا که از دخترش هم مایه می­گذارد. علت تنفر و رابطه بد رستم نیز دقیقاً به دلیل همین طمع­ ورزی­های او برای دستیابی هرچه بیشتر قدرت است.^۵    

2. خرد منفی و ویرانگر

سودابه تا پیش از زندانی شدن کیکاوس، زنی مثبت، معقول و منطقی به نظر می­رسد؛ از زیبایی­ اش تعریف می­شود و از اینکه پاکدامن و نیکونام است:

                     که پاکیزه ­تخمست و پاکیزه ­تن       ستوده به هر شهر و هر انجمن

                                                                                                                    (همان، ۷۳: ۸۷)

علاوه بر این، اگر شاه هاماوران مسئله خواستگاری کیکاوس را با خود سودابه مطرح و نظر او را جویا می­شود، گذشته از علاقه­ ای که بدو دارد، بدان­ جهت است که دخترش را تا آن اندازه عاقل می­داند که نظر نهایی را برعهده خود او بگذارد.^۶

از سویی، دادن پاسخ مثبت به خواستگاری کیکاوس و جانب شوهر را گرفتن پس از دسیسه­ چینی پدر، نشان از زیرکی این زن دارد. سخنان و اعتراض او نسبت به عملکرد غیرانسانی پدر نیز منطقی و خردمندانه­ است. سودابه ناجوانمردی پدرش را در دعوت مهمان و سپس زندانی نمودنشان بر سر فرستادگان پدر فریاد می­زند. اعتراض او به این است که مردان واقعی در میدان جنگ قدرت خود را نشان می­دهند و با حیله و تزویر دشمن را به بند نمی­کشند؛ افزون بر این موارد، حیله­ ها، دروغگویی­ ها، دسیسه­ چینی­ ها، صحنه­ سازی­ ها و نقشه ­های هوشمندانه­ ای که برای اثبات دروغ­هایش، پی ­ریزی و مرحله به مرحله اجرا می­کند، یا هنگامی که برای هرچه طبیعی­ تر نشان دادن ماجرا و متهم نمودن سیاوش در توطئه آخر، جامه ­اش را می­درد، صورتش را می­خراشد، فریاد و فغان برمی­ آورد، در جلوی کیکاوس فریبکارانه مظلوم ­نمایی نموده، اشک می­ریزد و موی می­کند، همگی نشان از زیرکی خاصی در این زن دارد؛ اما مسئله اینجاست که او در هر مرحله، به ­نوعی از خرد خود در جهت مقاصد اهریمنانه و ویرانگرانه استفاده می­کند و همین امر موجب می­شود که پس از شکست­های پی­ درپی در مقابل سیاوش و بنا به دلایلی که در ادامه خواهد آمد، دست به دسیسه­ ها و حربه­ های مکارانه­ و بسیار عجیبی بزند که به نوعی حمل بر سطحی­ نگری، بی ­خردی و درنهایت انحطاط­­ وجودی­ اش باشد؛ حال آنکه باید گفت سودابه بیش از آنکه بی­ خرد باشد «بدخرد» است و این بدخردی­ اش به تنهایی رسوایش را فریاد می­زند.

3. مغرور و سلطه­ گر

قدرت­ طلبی و حس برتری، این میل و توهم را در سودابه ایجاد کرده که همه باید تابع، تحت سلطه و محتاج­ش باشند. غرور، لجبازی و سرکشی­ اش مقابل پدر نیز از همین خصلت او ناشی می­شود. او اهدافی در سر دارد و همه چیز دارد برایش خوب پیش می­رود که به ناگاه پدر، همه را به هم می­ریزد. سودابه این را برنمی­ تابد و آن­قدر در مقابل پدر می ­ایستد تا به خواسته ­اش برسد؛ علاوه بر پدر، او بر همسرش کیکاوس نیز تسلط و نفوذ دارد و نه تنها هر چه می­گوید با او مخالفتی نمی­شود، بلکه شاه چنان در مقابلش احساس ضعف و ناتوانی می­کند که در چند مرحله، به سادگی چشم خود را بر خطای فاحش او می­بندد^۷ تا آنجا که حتی فردوسی به رابطه احساسی سودابه و کیکاوس پس از رسوایی کامل سودابه هم گریزی می­زند^۸ و یا به نظر سیاوش اشاره می­کند که مخالفت کیکاوس با قرارداد صلح را تحت تأثیر تحریک ­های سودابه می­داند.^۹

به هر روی، ازدواج با کیکاوس تاحدودی امکان و شرایط قدرتی برتر را برای سودابه فراهم ساخته، اکنون نوبت حفظ جایگاه و موقعیت بدست ­آمده در سال­های پس از حضور شاه است؛ از این­روی به قصد بهره­ وری جنسی و تثبیت و افزایش هرچه بیشتر قدرت­­­ اش، پنج توطئه را در مقابل سیاوشی که بعدها جانشین پدر خواهد بود ترتیب می­ دهد: ۱٫ فرستادن فردی به نزد سیاوش و دعوت او به شبستان؛ ۲٫ تقاضا از کیکاوس برای آمدن سیاوش به شبستان؛ ۳٫ پیشنهاد دخترانی از تخمه و تبار کیکاوس، ازجمله دختران خود برای ازدواج با سیاوش؛ ۴٫ دادن پیشنهاد رابطه و سعی در تطمیع و تحریک جنسی سیاوش؛ ۵٫ خواندن سیاوش به نزد خود، تطمیع مالی و عاطفی و درنهایت تهدید او.

همچنان که دیده می­ شود سودابه در هر مرحله، مصمم­تر از بار قبل، تدبیر و حیله ­ای جدید به کار می­گیرد؛ اما چیزی که پیش می­ آید خلاف انتظار اوست. همین موضوع، زن مغروری چون او را بیش از پیش تحریک می­ کند؛ چراکه برخلاف ظاهر کامل، بی­نقص و مقتدری که از خود نشان می ­دهد، به­ جهت تزلزل درونیِ ناشی از عدم اعتماد به نفس واقعی، تحمل طرد، شکست و عقب­ نشینی در خواسته برای او گران است و همین امر سبب می­ شود که رفتارهای نامعقول و شتاب­زده ­ای هم از او سر بزند.

4. خشم و نفرت

در ماجرای زندانی شدن کیکاوس، فردوسی با اشاره­ ای کوچک، به ­جا و مناسب، خواننده را آماده این واقعیت می ­کند که این زن با زنانی که پیش از این دیده ­ایم تفاوت دارد. واکنش سودابه در برابر فرستادگان پدرش، به­ واقع نشانگر آن است که او پرخاشگر و به ارزش­های اخلاقی پایبند نیست:

                                                                                                        (همان، ۷۹: ۱۷۴)

«پرخاش کلامی»_–  با فرستادگان پدر _– و «قساوت درونی» و «خشونت ­های رفتاریِ» ناشی از حس قدرت­ طلبی _– که بعدها درخصوص دو جنین و سیاوش هم دیده می­ شود_– چنان بارز است که فردوسی به ترس و به ­اصطلاح «حساب بردن» شخصیت­ ها از او اشاره می­ کند. رفتار محتاطانه سیاوش و پاسخ­ اش به پیشنهاد پدر برای ازدواج نیز ناشی از همین احساس ترس است:

                                                                                           (همان، ۲۱۸: ۲۳۱)

سیاوش می ­داند که این زنِ دیوانه، ممکن است کار دستش بدهد، بنابراین با چرب­زبانی سعی در ایجاد آرامش و دفع خطر دارد:

                                                                                                            (همان، ۲۲۱: ۲۸۱_– ۲۸۳)

«تهدید» و در مرحله بعد «خشونت ­های رفتاری» نسبت به سیاوش، از دیگر نتایج خشم و نفرت درونی سودابه است:

                                                                                                            (همان، ۲۲۴: ۳۱۸_– ۳۱۹)

***

                                                                                                               (همان، ۲۲۴: ۳۲۳)

این خشم زمانی به اوج خود می­رسد که کیکاوس پس از تفتیش بدنی، به بی­گناهی سیاوش پی برده و سودابه را به باد انتقاد می­ گیرد:

                                                                                                                (همان، ۲۲۷: ۳۶۷)

واکنش تند کیکاوس سبب می­ شود تا چنان کینه ­­ای در دل سودابه روشن گردد که ابداً نفهمد چکار دارد می­کند و درنتیجه خوارتر و خفیف­ تر از دفعات قبل عمل کرده و بیش از پیش رسوا شود.

علاوه بر سیاوش، اهل شبستان و خدمتکارانش نیز از او می­ترسند؛ برای نمونه، می­توان به گفتگوی درونی کیکاوس در مورد اینکه خدمتکار سودابه از بازگو کردن حقیقت واهمه دارد اشاره نمود:

                                                                                                               (همان، ۲۲۷: ۳۷۱)

و اگر می­بینیم که آن زن باردار که سرسپرده اوست، نه تنها از کودکانش گذشته و آنان را سقط می­ کند، بلکه پس از آشکار شدن راز هم حاضر به بازگویی حقیقت نمی­ شود، به جهت همین ترسی است که از سودابه دارد.

5. بی­ عاطفه و بی­ احساس

گرچه سودابه در عطش دستیابی هرچه بیشتر قدرت، به عنصری اهریمنی، خطرناک و نفرت­انگیز تبدیل می­شود که از هر دسیسه ­ای برای پیشبرد هدف استفاده می­کند، اما بر این مبنا و با نگاهی تک­ بُعدی نمی­توان شخصیت­ او را به­ طور محض، سیاه دانست؛ چراکه این نگرش حداقل براساس اشارات خود شاعر به طور مطلق پذیرفتنی نیست؛ در این راستا و برای نمونه، واکنش سودابه به زندانی شدن شوهر را می­توان به دو شکل تفسیر نمود:

1. سودابه زیرک است. او می­داند که وضع به همین منوال باقی نخواهد ماند و بازنده این ماجرا کسی جز پدرش نیست؛ بنابراین حداقل سعی می­کند جانب شوی را نگه دارد تا هم جایگاه و قدرتی که در سایه وصلت، بدان رسیده است را حفظ کند و هم شاید این­گونه بعدها بهتر بتواند هوای پدر و هاماوران را داشته باشد.
2. سودابه نگران جان شوهر است و فردوسی از تلاش و هشدار او جهت منصرف نمودن کیکاوس از رفتن به نزد شاه هاماوران سخن می­گوید؛ از بی­تابی­ ها، اشک­ هایی که برای همسرِ در بند خود می­ریزد، سختی­ هایی که به جان می­خرد، دردیدن جامه، چنگ زدن بر گیسوان و خراشیدن صورت، اشک ریختن و تلاش ­اش برای نزدیکی به همسر ؛^۱۰تا بدین­ طریق، بهتر بتواند بر اوضاع مسلط شود و درنتیجه امنیت خاطری برای خود و امنیت جانی­ بیشتری برای همسرش فراهم سازد؛ بنابراین آنقدر اعتراض و مقاومت می­کند تا او را هم به زندان نزد شوهرش می ­فرستند:

                                                                                                               (همان، ۸۰: ۱۷۵_– ۱۷۶)

پس از آن هم که شاهد یاری­ و غم خواری­ های او به شوهر در زندان هستیم. یکی از عواملی هم که سبب می ­شود کیکاوس از خطای سودابه بگذرد، یادآوری وفاداری­ های همسرش در مدت اسارت است:

                                                                                                (همان، ۲۲۷: ۳۷۰_– ۳۷۱)

بنابراین تلاش­ های او را در یاری رساندن به همسر در شرایط بحرانی نمی­توان صرفاً یک نقشه و بازی سیاسی برای حفظ قدرت دانست؛ بلکه باید گفت، پس از پیوند با کیکاوس «علاقه به قدرت» با «علاقه به همسر» در هم می­ آمیزد و هر چند که این زن خصلتش قدرت­ دوستی است، اما به هر روی در آن مقطع زمانیِ حساس، یاری ­بخش شوهر و وفادار به اوست و عطش دستیابی به قدرت بیشتر در وجودش با پیشبرد داستان است که سیر صعودی به خود می­گیرد. سودابه نه از ابتدا، بلکه از یک مرحله به بعد (درست پس از عاشق شدن به سیاوش) وفاداری ­اش رنگ می­بازد و وجهه قدرت ­­خواهی­اش اوج می­گیرد. سرکوب خواسته و حقارت پیش­آمده برای او نیز رفته­ رفته سبب می­شود که قسمت پلید شخصیت و قساوت درونی ­اش بیرون زند و فاقد عاطفه گردد؛ همچنان­که به راحتی دستور سقط دو جنین را صادر می­کند و در برابر گذر سیاوش از آتش سکوت می­کند. سودابه آنچنان خودخواهانه در پی دستیابی به امیال خویش است که بی ­توجه به عواطف مادرانه، حتی از دخترانش هم نمی­گذرد:

                                                                                                          (همان، ۲۱۷: ۲۱۷_– ۲۱۸)

***

                         به تو داد خواهم همی دخترم        نگه کن به روی و سر و افسرم…

                         فزون زان که دادت جهاندارشاه      بیـارایمت یـاره و تـاج و گـاه

                                                                                                           (همان، ۲۲۳: ۳۱۱_– ۳۱۴)

6. ترس

سودابه برخلاف ظاهر مقتدرش از ضعف­ های درونی چون احساس ترس، ناامنی و وابستگی رنج می­برد. موقعیت کنونی­ اش در سایه قدرتی برتر به دست آمده و گرایش ­اش به سیاوش نیز تا اندازه ­ای به جهت ترس از دست دادن قدرت، جایگاه و امنیت­اش پس از کیکاوس است. اینکه فردوسی چندین­ بار به دروغ­ها، توجیه­ ها و پیمان گرفتن­های متعدد او در برابر شخصیت­های مختلف اشاره می­کند نشان از ترسی عمیق در وجود این زن دارد. هراس­های درونی او تا اندازه­ ای است که نوعی بدبینی نسبت به اطرافیان را نیز در او ایجاد کرده؛ برای نمونه، با وجود آنکه سیاوش همان بار نخست به او اطمینان می­دهد که این راز را افشا نخواهد کرد:

                  تو این راز مگشای و با کس مگوی       مرا جز نهفتن  سخن نیست روی

                                                                                                              (همان، ۲۲۲: ۲۹۲)

اما سودابه چنین تعهدی را هرگز باور نمی ­کند. این ترس و تقلا برای حفظ موقعیت، پس از مشاهده هدایای بسیار کیکاوس به سیاوش شدت بیشتری هم می­ گیرد. (همان، ۲۲۳: ۳۰۲_– ۳۰۳) هراس او به اندازه­ای است که در یک گفتگوی درونی تصمیم می­گیرد که خود، رسوایی­ اش را فریاد زند:

بسازم، گر او سر بپیچد ز من    کنم زو فغان بر سر انجمن

                                                                                             (همان، ۲۲۳: ۳۰۶)

او با خود می­ اندیشد که اگر سیاوش سر به فرمانش نیاورد رسوا و بدنامش خواهد کرد:

                                                                                                       (همان، ۲۲۴: ۳۲۴_– ۳۲۵)

درواقع، سودابه به­ هیچ روی نمی­تواند خود را متقاعد سازد که سیاوش راز را برملا نخواهد ساخت؛ بنابراین از ترس رسوایی، قدرت تصمیم­گیری عاقلانه را از دست داده و با پیشدستی، سیاوش را متهم می­کند؛ از طرفی، برای بستن دهان زن باردار زر بسیاری هم بدو می­دهد:

                                                                                                              (همان، ۲۲۸: ۳۸۲)

گرچه به­ شدت نگران آن است که شاه دروغ ­اش را باور نکند و حقیقت افشا شود. این همه ترس در وجود او به دلیل از دست دادن قدرت و موقعیت­ اش نزد کیکاوس و سرنوشت شومی است که در انتظارش خواهد بود؛ هر چند که در انتها شاه از گناهش چشم­ پوشی می­کند:

                                                                                                              (همان: ۳۸۵_– ۳۸۷)

پی ­نوشت:

1. سودابه در نخسنین توطئه خود، فردی را به شبستان سیاوش می­فرستد تا پیغامش را به او برساند:

                                                                                                                    (همان، ۲۱۲، ۱۳۵_– ۱۳۶)

2. علاقه شدید شاه هاماوران به سودابه را از این چند بیت، به روشنی می­ توان دریافت:

مرا در جهان این یکی دخترست         که از جان شیرین گرامی ­ترست

                                                                                                                 (همان، ۷۳: ۹۴)

***

همی خواهد از من که بی کام من        ببرّد دل و خواب و آرام من

                                                                                                                (همان، ۷۴: ۱۰۵)

فردوسی پس از ازدواج سودابه نیز، بر میزان و شدت این وابستگی چنین تأکید می­ کند:

غمی شد دل شاه هاماوران      ز هر گونه یی چاره جست اندر آن

                                                                                                               (همان، ۷۶: ۱۲۶)

یا هنگامی که سودابه می ­خواهد کیکاوس را از میهمانی آمیخته با توطئه پدر آگاه سازد به او می ­گوید:

ز بهر منست این همه گفت­وگوی        ترا زین خرام اندُه آید به روی

                                                                                         (همان، ۷۷: ۱۳۵)

3. قدرت­ طلبی، یکدندگی و کینه­ توزی شاه هاماوران را از چند اشاره شاعر به روشنی می­توان دریافت؛ برای نمونه، او به هی چ­روی نمی­ خواهد زیر بار باج­ خواهی کیکاوس برود. از هم­ پیمانی در نبرد گرفته تا فراموش کردن راه­و رسم مهمان­ نوازی، استفاده از نیرنگ و در مرحله بعد، فراموش کردن عواطف پدرانه و انداختن دختر به زندان؛ افزون بر این­ها، سیاوش هم در بیتی به این مسئله که ذات سودابه همانند پدرش است چنین اشاره می­ کند:

                             پُر از بند سوداوه گر دخت اوست         نخواهد هم این دوده را مغز و پوست

                                                                                                              (همان، ۲۲۰: ۲۶۴)

4. مقوله عشق در شاهنامه از جمله مواردی است که فردوسی نگاهی بسیار عمیق و ژرف بدان دارد. وجود یا عدم وجود این مهم، در تصاویری که شاعر از پیوندهای موجود در این اثر روایت می­کند به روشنی پیداست، حتی اگر با یک اشاره بسیار کوتاه همراه باشد.
5. ظاهری عبده­وند و مرتضوی در مقاله خود تحت عنوان «شخصیت سودابه و سیندخت در شاهنامه» به این رابطه بد رستم با سودابه و کشمکش­های میان آنان اشاره می­کنند. از توصیه­های رستم به سیاوش درخصوص سودابه گرفته تا تلاش سودابه در رفع اتهام از خود، پس از افشای حقیقت آن دو جنین و بیان این مطلب که ستاره­شناسان از ترس رستم چنین سخن رانده­اند؛ یا هنگامی که سودابه، گذر سیاوش از آتش را جادوی زال می­داند. در پایان نیز رستم نه تنها با کشتن سودابه، انتقام سیاوش را از او می­گیرد، بلکه یک رقیب سیاسی را نیز از میان می­برد؛ رقیبی که در دربار کاووس به حربه عشق وارد شده و بدین­طریق بر آن است که در رأس قدرت بماند. (ظاهری عبده­وند_– مرتضوی، ۱۳۹۳: ۱۰۲ و ۱۰۴_– ۱۰۵)
6. برخلاف ازدواج­های سیاسی شاهنامه که دختران در آن وجه­المصالحه قرار گرفته­اند، اما مواردی نیز وجود دارند که پدر حق انتخاب همسر را برعهده خود دختر می­گذارد. سودابه نخستین دختر شاهنامه است که با وجود آنکه پدرش شاه هاماوران مخالف پیوند فرزندش با شاه ایران است، اما نظر خود سودابه را پرسیده و درنهایت خواست او را بر خواست خود مقدم می­دارد. نظرخواهی پدر از دختر در ماجرای ماهیار گوهرفروش نیز دیده می­شود. این مرد روستایی با روشنفکری تمام، نظر دخترش را درباره وصلت جویا می­شود.
7. کیکاوس پس از آنکه بوی عطر سودابه را در بدن سیاوش نمی­یابد تصمیم به مجازات سودابه می­گیرد، اما در اندیشه فرو رفته و به دلایل زیر این کار را به مصلحت نمی­داند:

                                                                                                          (همان، ۲۲۷: ۳۶۹_– ۳۷۳)

8. عشقبازی کیکاوس با سودابه:

                                                                                                (همان، ۲۳۹_– ۲۴۰: ۵۵۹_– ۵۶۰)

9. البته در گفتگوی کیکاوس با رستم و پیش و پس از این، سخنی از سودابه و تحریک او نیست. برای آگاهی بیشتر در این­باره ر.ک: خالقی مطلق، جلال، «یادداشت­های شاهنامه»، بخش یکم، ص ۶۲۴٫
10. در غررالسیر ثعالبی نیز درباره وفاداری سودابه آمده است: «همه روزه به دیدار کیکاوس می­رفت و برای او و آنان که با او بودند هرچه لازم بود و آنچه برای حفظ جانشان ضرور بود، از جمله پوشاک، می­رسانید و با آنان مهربانی می­کرد». (ثعالبی، ۱۳۶۸: ۱۰۸)

منابع:

1. خالقی مطلق، جلال، (۱۳۸۹)، «یادداشت­های شاهنامه»، ج۱، مرکز نشر دائره­المعارف بزرگ اسلامی.
2. ابراهیم ظاهری عبده­وند، ابراهیم_– مرتضوی، سیدجمال­الدین، «شخصیت سودابه و سیندخت در شاهنامه»، پژوهش­های نقد ادبی و سبک­شناسی، شماره ۳، صص ۸۹_– ۱۱۴، بهار ۱۳۹۳٫
3. ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بن­محمدبن­اسماعیل، (۱۳۶۸)، تاریخ ثعالبی، با دیباچه مجتبی مینوی و مقدمه و ترجمه محمد فضائلی، تهران: نشر نقره.