باشگاه شاهنامه پژوهان ایران را باشگاه شاهنامه پژوهی خواهیم کرد
بازبینی کلی
نگاره اثر استاد حجت شکیبا
باشگاه شاهنامه پژوهان _ یادداشت: زنان را همین بس بود یک هنر / نشینند و زایند شیران نر نویسندۀ این سطور این بیت زن‌ستیزانه را به‌رغم شهرت آن به نام فردوسی، نتوانست در هیچ‌یک از چاپ‌های معتبر و نامعتبر شاهنامه بیابد.
این بیت بدون نام سرایندۀ آن در امثال و حکم دهخدا آمده است(دهخدا، ۱۳۸۶ش: ج۲، ص۹۲۰)، ولی در برخی کتاب‌هایی که پس از آن دربارۀ امثال و حکم نوشته شده، بیت مذکور به نام فردوسی درج شده است (مثلاً نک: ذوالفقاری، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۱۳۳).
این بیت، در طومارهای نقالی چاپ‌شدۀ موجود نیز دیده نمی‌شود. کهن‌ترین منبعی که در آن، نویسنده به این بیت برخورده است، کتابی است از بی‌بی خانم استرآبادی به نام معایب‌الرجال در اواخر عصر قاجار(۱۳۱۲قمری) که در نوشتۀ خود، مصراع یکم را کامل نقل کرده و به مضمون مصراع دوم نیز بدین‌سان اشاره کرده است:
«زنان را همین بس بود یک هنر که مردان اگر سر به اوج آسمان کشند زائیدۀ زنانند و پس‌افتادۀ ایشان» (بی‌بی خانم استرابادی، ۱۳۷۲ش: ص۴۶).
شاید بیت مورد بحث، از روی بیت زیر در گرشاسبنامه ساخته شده باشد (اسدی طوسی، ۱۳۵۴ش: ص۲۶۰) . اسدی پس از چند بیت در نکوهش زنان، می‌گوید:هنرشان همین است کاندر گهر (کمر) / به گاهِ زَهه[۱] مردم آرند برچنانکه ملاحظه می‌شود هم قافیۀ دو بیت یکسان است و هم مضمون آنها یکی است.
اسدی طوسی، علی بن احمد. ۱۳۵۴ش. گرشاسبنامه. به کوشش حبیب یغمایی. چاپ دوم. تهران: طهوری.دهخدا، علی اکبر. ۱۳۸۶ش. امثال و حکم. چاپ چهاردهم. تهران: امیرکبیر.ذوالفقاری، حسن. ۱۳۸۹ش. فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. چاپ دوم. تهران: معینبی‌بی‌خانم استرابادی. ۱۳۷۲ش/۱۹۹۲م. معایب‌الرجال. به کوشش افسانه نجم‌آبادی. کلمبیا: دانشگاه کلمبیا.
