سنجش منابع تاریخی شاهنامه در پادشاهی خسرو انوشیروان

باشگاه شاهنامه پژوهان _ کتابشناخت: کتاب “سنجش منابع تاریخی شاهنامه در پادشاهی خسرو انوشیروان” نوشته فرزین غفوری است. سنجش منابع تاریخی پژوهشی ارزشمند پیرامون ارزش تاریخی شاهنامه به‌عنوان یک منبع تمام‌عیار از دوره ساسانی است. این اثر برتری و ارزشمندی گزارش‌های شاهنامه را در بسیاری موارد به‌ویژه در گزارش جنگ‌های خسروانوشیروان به خوبی مشخص می‌کند. این اثر همچنین مشحون از تحلیل‌های ضروری برای روشن‌سازی نقاط ابهام‌آلود در منابع تاریخی و شاهنامه است. فرزین غفوری درباره نحوه پژوهش خود گفته است : من این کار را در دورۀ فوق لیسانس و به‌عنوان رسالۀ کارشناسی ارشد شروع کردم. اما آشنایی و مطالعه آن برای من به قبل از دورۀ کارشناسی ارشد، هنگامی‌که برای کنکور مطالعه می‌کردم، بر می ‌گردد. وقتی وارد دورۀ فوق لیسانس شدم، با دیدن برخی مطالب تاریخی مربوط به دورۀ خسرو انوشیروان توجهم بیشتر جلب شد و تقریباً از همان نیمسال اول مشغول مطالعه در این زمینه شدم، به طوری که دو مقاله‌ام قبل از دفاع از رسالۀ کارشناسی ارشد در فصل‌نامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سال‌های ۸۶ و ۸۷ منتشر شد. چون این کار موفقیت‌آمیز بود در دورۀ دکتری هم ادامۀ آن را پی گرفتم و به تکمیل و تعمیق آن پرداختم.
غفوری با اشاره به اینکه حدود ۱۰ سال برای این کتاب تحقیقی وقت صرف کرده است، افزود: کتاب «سنجش منابع تاریخی شاهنامه در پادشاهی خسرو انوشیروان» دو بخش دارد:

بخش اول مربوط به بررسی تطبیقی است؛ یک مطالعۀ تطبیقی بین مطالب منابع تاریخی و اطلاعات شاهنامه درباره دوره خسروانوشیروان که نشان می‌دهد فردوسی دربارۀ جنگ‌های خسرو انوشیروان اطلاعات دقیق‌تر، درست‌تر و بیشتری را نسبت به تاریخ‌نگاران حرفه‌ای همانند طبری، بلعمی، یعقوبی و دیگران ارائه می‌کند و همین‌طور شاهنامه گزارش‌های دیگری دارد که ارزش تاریخی زیادی دارند.

در بخش دوم کتاب که مطالعۀ انتقادی منابع است به این پرداخته‌ام که فردوسی این اطلاعات درست را از کجا به ‌دست آورده است و چون این اطلاعات در کتاب‌های دیگر مورخان نیست پس فردوسی باید از منبع منحصر به فردی استفاده کرده باشد که فقط به دست او رسیده بود. غفوری همچنین افزود: در بیش از ۱۰۰ سال گذاشته، اجماعی بین ایران‌شناسان به‌وجود آمده است که منبع اساس فردوسی در کار سرایش «شاهنامه» و همچنین منبع اساس ثعالبی در تألیف قسمت تاریخ ایران باستان در کتاب «غرر السیر»، شاهنامۀ منثور ابومنصوری بوده است. اما اطلاعات مهم تاریخی که فردوسی آورده و ثعالبی نیاورده، باید از منبع دیگری به جز شاهنامه منثور ابومنصوری اخذ شده باشد. در هنگام پژوهش، دیدم ابن‌‌ندیم در کتاب ارزشمند «الفهرست» به وجود چند کتاب خاص دربارۀ تاریخ پادشاهی خسرو انوشیروان اشاره کرده است که یکی از آن‌ها «الکارنامج فی سیرۀ انوشیروان» است و بعد توانستم رد محتوای این کتاب را در قسمت ساسانی شاهنامه (در پادشاهی خسروانوشیروان) پیدا کنم. به این ترتیب به این نتیجه رسیدم که این کتاب خاص به دست فردوسی رسیده بود و حکیم توس در تکمیل پادشاهی خسرو انوشیروان، افزون‌تر از آن‌چه در شاهنامۀ منثور ابومنصوری آمده بود، از این منبع خاص هم استفاده کرده است.

این کتاب همچنین برنده ششمین جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی؛ پانزدهمین جشنواره پژوهش فرهنگی سال و جایزه ادبی قلم زرین شده است .

کتاب سنجش منابع تاریخی شاهنامه در پادشاهی خسرو انوشیروان به همراه یادداشتی از جلال خالقی مطلق از سوی انتشارات میراث مکتوب منتشر شده است .