کتاب فرهنگ شاهنامه فردوسی نوشته فریتس وولف

باشگاه شاهنامه پژوهان _ کتابشناخت: کتاب فرهنگ شاهنامه فردوسی اثر فریتس وولف از آثار مهم و ارزشمند برای شناخت شاهنامه است. این کتاب افزون بر اینکه با یک تقسیم‌بندی منطقی در شرح و معنای واژه به نشان دادن ویژگی های لغوی و کاربردهای دستوری واژه‌ها می‌پردازد، از نظم الفبایی نیز برخوردار است و به شیوه‌ای علمی و فنی گردآوری شده است.

اساس کار وولف شاهنامه به تصحیح ژول مل بود، ولف ۲۵ سال پیوسته واژه به واژه شاهنامه را با بردباری و دقت بی مانندی خواند و تمام آنها را بر روی برگه‌هایی یادداشت کرد. او ۱۵ سال پیش از جنگ جهانی اول و در تمام سال‌های جنگ به کار دشوار کتابش پرداخت. کسانی که ولف را از نزدیک دیده‌اند می‌گویند که او هرگز به این نمی‌اندیشید که کار رنج‌آورش چگونه به دست دوستداران و پژوهندگان شاهنامه خواهد رسید. او تنها می‌خواست کاری را که آغاز کرده بود به پایان برساند و ناتمام نگذارد.

اتفاق چنان افتاد که در سال ۱۹۳۴ ایران جشن هزاره فردوسی را آغاز کرد، و دولت آلمان می‌خواست که چیز جالب توجهی به دولت ایران تقدیم کند. شعبهٔ فرهنگی وزارت خارجهٔ آلمان توانست وسایل و اسباب قابل ملاحظه‌ای را که چاپ چنین کتاب عظیمی لازم داشت فراهم سازد. آخرین خوشحالی بزرگ زندگی فریتز ولف که با نگرانی‌های روزافزون پیوسته سنگین‌تر می‌شد، این بود که ببیند لغت‌نامهٔ او در چاپخانهٔ نمونهٔ دولتی چاپ و منتشر می‌شود.

با این کتاب می‌توان دانست که یک به یک واژگان شاهنامه به چه تعداد و در کدام بیت‌ها به کار رفته است. به دشواری می توان برای این اثر همانندی یافت، این کتاب یک کشف لغات جامع است که تمام واژگان شاهنامه را با آوردن جای کاربرد آن واژه در بیت‌ها و فصل‌ها نشان می دهد. اهمیت این کتاب به اندازه ای است که جلال خالقی مطلق درباره آن می گوید :

اگر کسی از من بخواهد که مهمترین کاری را که تا کنون درباره شاهنامه انجام گرفته است نام ببرم، بی درنگ از فرهنگ شاهنامه فریتس ولف نام خواهم برد و می‌افزاید که اگر موفقیت و کامیابی در ویرایش شاهنامه نصیب او شده است بخشی از آن را وامدار فرهنگ ولف است. زیرا بسیار پیش می‌آید که ویراستار شاهنامه برای شناخت ضبط درست یک واژه باید نمونه‌های همانند را در بیت‌های دیگر بیابد. به یاد داشتن چنان جزییاتی با توجه به گستردگی شاهنامه امکان‌پذیر نیست. اما فرهنگ ولف در بسیاری جای‌ها این دشواری را از پیش‌پای مصحح و پژوهشگر شاهنامه برمی‌دارد و راه را هموار می‌کند.

«فرهنگ شاهنامه فردوسی» فریتس ولف در سال ۱۹۳۵ میلادی در آلمان به چاپ رسید و سپس در سال ۱۹۵۶ دوباره چاپ شد. این کتاب ارزشمند چند در سالیان گذشته از سوی انتشارات اساطیر منتشر شد.