ضرب‌المثل‌های دری افغانستان / میلاد عظیمی

باشگاه شاهنامه پژوهان _ یاداشت(میلاد عظیمی):  از اینکه کتاب ضرب‌المثل‌های دری افغانستان به چاپ دوم رسید شادمان شدم. آن را به فال نیک گرفتم. بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار همواره به افغانستان و فرهنگ مشترک میان ایران و افغانستان توجه داشته است. زنده‌یاد محمود افشار کتاب مهم  افغان‌نامه را نوشت. بنیاد چند کتاب دربارۀ افغانستان و به قلم دانشمندان افغانی منتشر کرده است. به استاد افغانی نجیب مایل هروی جایزۀ ادبی و تاریخی داده است.

مؤلف کتاب ضرب‌المثل‌های دری افغانستان دکتر عنایت‌الله شهرانی است. دانشمندی از بدخشان و نویسندۀ کتب و مقالات بسیار. شهرانی سال‌ها رنج برد و ۸۹۵۴ مثل و مثلوارۀ فارسی را که در زبان دری افغانستان هست، گرد آورد. تعدادی از این مثل‌ها آشناست و عیناً یا با قدری اختلاف در کتب امثال آمده اما مقدار قابل ملاحظه‌ای هم  مثل تازه – تازه برای ما- در این مجموعۀ دلپذیر و سودمند هست. این کتاب گنجینۀ امثال فارسی را گرانبار می کند. به میراث مشترک کشورهای قلمرو زبان فارسی جلوۀ بیشتری می‌بخشد.

ضرب‌المثل‌های دری افغانستان بار اول در کانادا منتشر شد (۱۹۹۸). استاد ایرج افشار آن را خواند و پسندید و در«تازه‌ها و پاره‌های ایران‌شناسی» معرفی کرد (بخارا، ش۹-۱۰، آذر-اسفند ۱۳۷۸،صص۱۰۰-۱۰۱). پس از ماجرای ۱۱ سپتامبر و تغییراتی که متعاقب آن، به دلیل حملۀ آمریکا در افغانستان ایجاد شد، استاد افشار فوراً چاپ این کتاب را در برنامۀ انتشارات بنیاد موقوفات قرار داد (۱۳۸۱). در مقدمۀ کوتاهش بر کتاب نوشت: «این مجموعه به‌هنگامی انتشار می‌یابد که افغانستان با شتاب به بازسازی شؤون مختلف اجتماعی و فرهنگی خود پرداخته است و ما سرافرازیم ازین که هدیه‌ای ناقابل بدان مقصود عرضه می‌کنیم. این موقوفه خوشوقت خواهد بود که تألیفات دانشمندان معزز آن سرزمین گرامی را در سلسلۀ انتشارات خود به چاپ برساند یعنی مشترکاً در راه تعمیم زبان فارسی و حفظ قلمرو تاریخی آن بکوشیم». استاد افشار می‌خواست بگوید راه مناسب تعامل با افغانستان جدید چه باید باشد.

مرزهای سیاسی و استقلال کشورها در تدبیر امور خود بسیار محترم است. اما فرهنگ و ادبیات و زبان محصور در مرزها و مقررات سیاسی نوبنیاد نیست. این‌قدر هست که ایران آن‌چنان که بایسته است به وظیفۀ خود درقبال تعمیم زبان فارسی و ترویج فرهنگ مشترک در افغانستان عمل نکرده است و زین قصه بگذرم که سخن می‌شود بلند…

در این روزها که نغمه‌های ناخوشی از مناسبات میان دو ملت برادر و همزبان ایران و افغانستان به گوش می‌رسد، تجدیدچاپ ضرب‌المثل‌های دری افغانستان روزنۀ خردی است که به باغ دیرین و دلگشای فرهنگ مشترک ایران و افغانستان می‌گشاید؛ فرهنگ مشترکی که زبان فارسی حامل آن است.